بی‌رحمی طبیعت و خشکی سدهای گلستان/ آبی پشت سدها نیست

به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، غول خشکسالی چند سالی است که بیدار شده و با شدت زیادی گلوی منابع آبی، طبیعت، تولید و اقتصاد استان گلستان را می‌فشارد. آسمان هم دیگر سخاوت گذشته را ندارد؛ بارش‌ها به طور بی سابقه‌ای کم شده و شرایط هر روز برای این استان که تشنه‌کامی‌اش در پس نام فریبنده‌اش پنهان شده، سخت‌تر می‌شود.

استان گلستان در سال‌های اخیر با کاهش بی‌سابقه ذخایر آبی سدهای مهم خود مواجه شده است؛ کاهش شدیدی که زنگ خطر جدی برای تأمین آب  کشاورزی، صنعت و محیط زیست این منطقه را به صدا درآورده است. داده‌های سال جاری نشان می‌دهد حجم ذخیره آب پشت سدهای استان به تنها 8 درصد ظرفیت کل مخازن رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افتی چشمگیر و نگران‌کننده دارد.

وقتی سدها یکی‌یکی خشک می‌شوند، ما نباید فقط درباره عددها سخن بگوییم بلکه باید به بحران پیش رو و پیامدهای آن را گوشزد کنیم. در گلستان، حالا دیگر نه فقط سدهای کوچک، که حتی سدهای استراتژیک و پرظرفیت هم یکی پس از دیگری به مرز بی‌آبی رسیده‌اند. 

 حجم ذخایر آب پشت سدهای استان گلستان به 19.5 میلیون مترمکعب کاهش یافته که تنها 8 درصد از ظرفیت کل مخازن را پوشش می‌دهد؛ رقمی که نسبت به مدت مشابه سال گذشته که حدد 34 درصد بود، کاهش قابل توجهی پیدا کرده و هشدارهای جدی درباره بحران آبی در این استان شمالی ایران را به صدا درآورده است.

براساس داده‌های موجود مجموع ظرفیت ذخیره‌سازی سدهای گلستان بیش از 224 میلیون مترمکعب است، اما در حال حاضر ذخایر آبی به سطح بی‌سابقه‌ای افت کرده و تعداد زیادی از سدهای بزرگ و کوچک استان نیز خشک شده‌اند.

کاهش چشمگیر ذخایر در سدهای کلیدی

سد بوستان که با ظرفیت 31 میلیون مترمکعب یکی از بزرگترین و مهمترین سدهای استان به شمار می‌رود، اکنون کاملاً خشک شده است. سال گذشته در همین بازه زمانی، این سد حدود 16.19 میلیون مترمکعب آب ذخیره داشت که معادل 52.2 درصد ظرفیتش بود. این کاهش شدید در حوضه گرگانرود، نشان دهنده وضعیت وخیم منابع آبی گلستان است.

سد گلستان با ظرفیت 43 میلیون مترمکعب، از 43.5 درصد ذخیره سال گذشته به 4.7 درصد (معادل 1.98 میلیون مترمکعب) کاهش یافته است. همچنین سد کوثر، با ظرفیت 6.75 میلیون مترمکعب، در حال حاضر فقط 14.5 درصد ظرفیتش آب دارد که نشان‌دهنده افت شدید در این حوضه آبریز است.

سد شهید چمران که 3 میلیون مترمکعب ظرفیت دارد نیز با کاهش ذخیره از 63.3 درصد به 26.7 درصد، وضعیت بحرانی را تجربه می‌کند.

خشکسالی و عدم مدیریت منابع؛ دو عامل اصلی بحران

بررسی‌های کارشناسان منابع آب استان نشان می‌دهد که کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر در کنار افزایش دمای هوا، مهمترین عوامل افت سطح ذخایر آبی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بارش‌های نامنظم و کاهش چشمگیر بارندگی در سال جاری، تأثیر مستقیمی بر کاهش حجم ذخایر سدها داشته است. علاوه بر این، برداشت‌های بی‌رویه آب و مدیریت ناکارآمد منابع آبی به ویژه در بخش کشاورزی، بحران موجود را تشدید کرده است.

از سوی دیگر گلستان به عنوان یکی از استان‌های مهم کشاورزی شمال ایران، وابستگی زیادی به منابع آب سدها دارد. خشک شدن سدها و کاهش ذخایر آب می‌تواند به کاهش سطح کشت و کاهش تولید محصولات زراعی منجر شود. همچنین، تالاب‌سدهای منطقه که به عنوان مخازن حیاتی زیست‌محیطی شناخته می‌شوند، با افت شدید سطح آب مواجه شده‌اند.

تالاب سد آلاگل که ظرفیت 55 میلیون مترمکعب دارد، از 16.4 درصد ذخیره سال گذشته به 5.5 درصد رسیده است. تالاب آلماگل نیز با کاهش از 46 درصد به 28 درصد، دچار خشکی نسبی شده است. این روند می‌تواند به خشکی خاک، کاهش تنوع زیستی و افزایش ریزگردها منجر شود. 

خشکی سدهای کوچک

سدهای کوچک‌تر مانند شهید ایمری (ظرفیت 4 میلیون مترمکعب)، شهید قربانی (6 میلیون مترمکعب) و شهید دستغیب (3 میلیون مترمکعب) نیز با افت شدید ذخایر مواجه شده و به طور کامل خشک شده‌اند. این موضوع علاوه بر کاهش دسترسی به آب، فشار بیشتری بر سایر منابع آبی استان وارد می‌کند.

سد وشمگیر با ظرفیت 37 میلیون مترمکعب نیز از 30 درصد ذخیره به صفر رسیده است که نشان‌دهنده روند نگران‌کننده خشک شدن بزرگ‌ترین سدهای استان است.

مسئولان استانی تاکنون اقداماتی نظیر توصیه به صرفه‌جویی در مصرف آب و محدودیت برداشت برای کشاورزان را آغاز کرده‌اند، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که این اقدامات کوتاه‌مدت و ناکافی است.

بحران آب گلستان تنها به دلیل خشکسالی نیست. نبود مدیریت یکپارچه منابع آب، فقدان زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی و توزیع آب و عدم برنامه‌ریزی صحیح برای افزایش بهره وری در مصرف آب باعث شده این استان به وضعیتی بحرانی برسد.

به طور قطع بدون سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبیاری، بهبود زیرساخت‌ها و مدیریت منابع به صورت علمی، این روند کاهشی ادامه خواهد داشت و تبعات اقتصادی و زیست‌محیطی بیشتری را به دنبال دارد.

کاهش ذخایر آب پشت سدهای استان گلستان به 8 درصد ظرفیت کل، زنگ خطری جدی برای بخش کشاورزی، صنعت و زندگی و معیشت مردم این منطقه است. اگر تدابیر فوری و اساسی اتخاذ نشود، احتمال وقوع بحران‌های گسترده آبی و زیست‌محیطی در سال‌های آینده افزایش خواهد یافت.

انتهای پیام/